M.Emek KURT
AR-GE & Tasarım Merkezleri İle Teknoparklarda Uzaktan Çalışmaya İlişkin Usul Ve Esaslar
Yayımlandığı Yer
LEBİB YALKIN DERGİSİ
Duyuru Tarihi
2022-07-01
Okunma Sayısı
462
Makaleyi okumak için tıklayınız
Duyuru Tarihi : 01.07.2022 Duyuru No : 2022/069 Yayımlandığı Yer : LEBİB YALKIN MEVZUAT DERGİSİ – Temmuz 2022 Sayı : 223 Mehmet Emek KURT Yeminli Mali Müşavir Eski Hesap Uzmanı AR-GE & TASARIM MERKEZLERİ İLE TEKNOPARKLARDA UZAKTAN ÇALIŞMAYA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR ÖZET: 4625 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca Teknoparklar ile Ar-Ge & Tasarım merkezlerinde çalışan personelin, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerine uygulanmak üzere söz konusu bölge ve merkezler dışında geçirdikleri süreler bakımından % 20 olarak belirlenen oranın, 31/12/2022 tarihine kadar %50 olarak uygulanması kararlaştırılmıştır. Merkez & bölge dışında geçen sürelerle ilgili gelir vergisi stopaj teşvikine yönelik usul ve esasları düzenleyen Tebliğ yayımlanmıştır. % 50 oranının geçerli olduğu dönemlerde, merkez veya bölge içinde çalışılan süreye isabet eden süre kadar merkez veya bölge dışında geçen çalışma süreleri de teşvik kapsamına girmektedir. İlgili personelinin tamamının merkez veya bölge dışında çalışması, bir diğer ifadeyle merkez veya bölgede çalışan personel bulunmaması durumunda, hiçbir personel teşvik kapsamında değerlendirilmeyecektir. Anahtar Kelimeler: Teknoparklar, Ar-Ge & Tasarım Merkezleri, Dışarıda Geçirilen Süreler, % 50, Gelir Vergisi Stopaj Teşviki 1. GİRİŞ: 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, anılan Kararda belirtilen faaliyetlerle ilgili olarak Ar-Ge veya Tasarım Merkezleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dışında geçen süreler için de gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanılmaktadır. Örneğin, laboratuvar, test, analiz ve deney çalışmalarına, yahut yüksek lisans, doktora eğitimlerine katılmak için bölge & merkez dışında geçen süreler de bu teşvike konu edilebilmektedir. Ayrıca, Ar-Ge veya Tasarım merkezlerinde doktora mezunu personelin üniversitelerde Ar-Ge ve yenilik alanında ders vermesi veya Ar-Ge ve tasarım personelinin teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan girişimcilere mentorluk yapması durumunda haftalık 8 saati aşmamak şartıyla, söz konusu çalışmalar gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. 7263 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla , 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda önemli değişikler yapılmıştır. Yapılan değişiklerden bir tanesi ise Teknoloji Geliştirme Bölgesi ile Ar-Ge & Tasarım Merkezi dışında geçirilen sürelerle ilgili destek ve teşviklerin kapsamının genişletilmesine ilişkindir. 7263 sayılı Kanunla getirilen yeni düzenleme uyarınca, yukarıda belirtilen Bakanlar Kurulu Kararındaki düzenlemelere ilave olarak, Bölge veya Merkezlerde gelir vergisi stopajı teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin yüzde 20'sini aşmamak kaydıyla ilgili personelin, Bölge & Merkez dışında geçirdikleri süreler de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamındadır. Ayrıca, Cumhurbaşkanına % 20 oranını, % 75'e kadar arttırma yetkisi verilmiştir. Cumhurbaşkanı söz konusu yetkisini 4625 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile kullanmıştır. Anılan Karar uyarınca Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ile Ar-Ge veya Tasarım Merkezlerinde çalışan personelin, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerine uygulanmak üzere söz konusu bölge ve merkezler dışında geçirdikleri süreler bakımından % 20 olarak belirlenen oranın, 31/12/2022 tarihine kadar %50 olarak uygulanması kararlaştırılmıştır. Belirtilen kapsamda merkez & bölge dışında geçen sürelerle ilgili gelir vergisi stopaj teşvikine yönelik usul ve esasları düzenleyen 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri No:9) (ilerleyen bölümlerde “Tebliğ” olarak anılacaktır) yayımlanmıştır. Tebliğ, 12/10/2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı olan 27.05.2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde, anılan Tebliğde yer alan gelir vergisi stopaj teşvikine yönelik usul ve esaslara ilişkin açıklamalarımız yer almaktadır . Diğer taraftan, Tebliğde verilen örnekler ve açıklamalar, bölge ve merkezler dışında geçen süreler için ilgili oranı % 50 olarak dikkate almaktadır. Yazımızda yapılan açıklamalar ve verilen örnekler de, % 50 oranının geçerli olduğu dönemler için geçerlidir. Şayet Cumhurbaşkanı tarafından aksi belirlenmezse, anılan oran 01/01/2023 tarihinden itibaren % 20 olarak uygulanacaktır. Bu durumda, yazımızdaki açıklamaların ve verilen örneklerin % 20 oranını dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekir. 2. MERKEZDE & BÖLGEDE FİİLEN ÇALIŞILAN SÜRE KADAR, MERKEZ & BÖLGE DIŞINDA GEÇEN SÜRELER DE TEŞVİK KAPSAMINDADIR: % 50 oranının geçerli olduğu dönemlerde, Ar-Ge, tasarım veya destek personelinin çalışma süresinin yarısını merkez & bölge içinde, kalan yarısını ise merkez & bölge dışında çalışarak geçirmiş olması durumunda, ilgili personele ödenen ücretin tamamı teşvik kapsamında değerlendirilir. Diğer taraftan, Ar-Ge, tasarım veya destek personelinin, çalışma süresinin tamamını merkez veya bölge içinde çalışarak geçirmiş olması durumunda, bu personele ödenen ücretin tamamı teşvik kapsamında değerlendirilecektir. Bu personelin çalışma süresinin tamamını merkez veya bölge de geçirmiş olması, çalışma süresinin tamamını merkez veya bölge dışında geçirmiş olan diğer bir Ar-Ge, tasarım veya destek personeline ödenen ücretin tamamı da teşvike konu edilir. Özetle yüzde elli oranının geçerli olduğu dönemlerde, merkez veya bölge içinde çalışılan süreye isabet eden süre kadar merkez veya bölge dışında geçen çalışma süreleri de teşvik kapsamına girmektedir. Tebliğde verilen örnek aynen aşağıdaki gibidir: “Örnek 3: Teknoloji geliştirme bölgesinde günlük 9 saat çalışan ve hafta sonları çalışmayan Ar-Ge personeli (Ç), 2022 yılı Şubat ayında 20 iş gününde aylık 180 saat olan çalışma süresinin tamamını bölge içinde, Ar-Ge personeli (D) ve (E) ise çalışma süresinin aylık 45 saatini bölge içinde kalan 135 saatini ise bölge dışında çalışarak geçirmiştir. Bu örnekte 3 personelin bölge içinde gerçekleştirdiği toplam çalışma süresi (180+45+45=) 270 saattir. Bu durumda 270 saatlik bölge içi çalışmasına karşılık 270 saatlik bölge dışında gerçekleştirilecek çalışma teşvik kapsamında olacaktır. Böylece (D) ve (E)’nin bölge dışında gerçekleştirdiği çalışma süreleri toplamı olan (135+135=) 270 saatin tamamı teşvik kapsamında değerlendirileceğinden bölgede çalışan 3 personelin teşvikten tam faydalanabilmesi mümkün bulunmaktadır.” Anılan örnekte de belirtildiği üzere, tüm personelin toplam çalışma süresi olan (180 x 3=) 540 saatin yarısına isabet eden 270 saat kadar bölge & merkez içinde çalışılırsa, bölge dışında çalışılan süreye (270 saate) isabet eden kısım da teşviklerden yararlanır. Bölge içinde hangi personelin çalıştığının önemi yoktur. 3. TAM ZAMANLI PERSONELİN HAFTA SONU & RESMİ TATİL VE ÜCRETLİ İZİN SÜRELERİNİN DURUMU: Tam zamanlı olarak merkezde çalışan bir personelin, hak kazanılmış hafta tatili veya hafta sonları çalışılmayan işletmelerde hafta sonları ile 2429 sayılı Kanunda belirtilen tatil günlerinde çalışmaması ve yıllık ücretli iznini kullanması durumunda bu sürelere isabet eden ücretler de teşvik kapsamındadır. Örneğin, Temmuz/2022 döneminde tam zamanlı çalışan bir Arge personelinin ilk 2 hafta tüm mesaisini Ar-Ge merkezinde geçirdiğini, son iki hafta ise yıllık izin kullandığını varsayalım. Buna göre, söz konusu personelin çalışma süresinin tamamını merkezde geçirdiği kabul edilecek, anılan personele ödenen ücretlerin tamamı ile bu personelin çalışma süresinin tamamını merkezde geçirmiş olması nedeniyle, aynı dönemde tüm çalışma süresini merkez dışında çalışmış olan bir personelin ücretinin tamamı da teşvik kapsamında değerlendirilecektir. 4. 2016/9091 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI KAPSAMINDA DIŞARIDA GEÇEN SÜRELERİN DURUMU: 01.08.2016 tarihli ve 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca; Ar-Ge & Tasarım Merkezlerinde ve Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde çalışan Ar-Ge & tasarım personelinin, bu merkezlerde & bölgelerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, aşağıda belirtilen faaliyetlerin merkez & bölge dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda, merkez & bölge yönetiminin onayının alınması ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının bilgilendirilmesi kaydıyla, merkez dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretlerin yüzde yüzü gelir vergisi stopajı teşviki kapsamındadır. • Laboratuvar, analiz, test ve deney çalışmaları, • Diğer Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde yapılan çalışmalar, • Saha araştırması, • Prototip geliştirmeye yönelik faaliyetler, • Projelerde görev alan personel ile sınırlı olmak kaydıyla bilimsel içerikteki etkinlikler, • Ar-Ge ve tasarım personelinden Ar-Ge veya tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere merkez veya bölge dışında geçirdiği süreler (aylık ders saati kadar) Ayrıca; Ar-Ge veya Tasarım merkezlerinde doktora mezunu personelin üniversitelerde Ar-Ge ve yenilik alanında ders vermesi veya Ar-Ge ve tasarım personelinin teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan girişimcilere mentorluk yapması durumunda haftalık 8 saati aşmamak şartıyla, söz konusu çalışmalar gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir . Yukarıda belirtilen süreler teşvik kapsamında olduğundan merkez ve bölge dışında çalışılan %50’lik sürenin hesabında bu süreler de merkezde veya bölgede geçirilen süre olarak kabul edilir. Konuyla ilgili olarak Tebliğde verilen örnek aynen şu şekildedir: “Örnek 5: Ar-Ge merkezinde 9 saat çalışan ve hafta sonları çalışmayan Ar-Ge personeli (G), 2022 yılı Haziran ayında 22 iş gününde; 133 saat merkez içinde ve proje kapsamında Ar- Ge merkezi yönetiminin onayıyla Ar-Ge merkezi dışında 33 saat çalışmıştır. Ayrıca, haftalık 8 saati geçmemek üzere üniversitede 32 saat ders vermiştir. Bu durumda, (G) merkez içinde 133 saat çalışmakla birlikte teşvik kapsamında bulunan çalışma saatleri de eklenerek Haziran ayında (133+33+32=) 198 saat merkezde çalıştığı kabul edilecek ve (G)’ye ödenen ücretin tamamı teşvik kapsamında değerlendirilecektir. Yine, (G)’nin bu çalışması karşılığı olarak çalışma süresinin 198 saatini merkez dışında geçiren bir personelin ücreti de teşvike konu edilebilecektir.” 5. SÜRE HESABINDA HAFTALIK 45 SAATİ GEÇMEYECEK ŞEKİLDE AYLIK ÇALIŞMA SÜRELERİ ESAS ALINIR: Teşvik aylık bazda uygulandığından merkez veya bölge içinde ve dışında geçirilen sürelerin hesabında haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde aylık çalışma süreleri dikkate alınacaktır. Buna göre, bir personel her hafta 50 saat çalışsa bile teşviklerin hesaplanmasında 45 saat esas alınır. Ancak, haftalık çalışma süresi fillen 40 saat ise gerek merkez & bölge içinde, gerekse de merkez & bölge dışında çalışılan sürelere konu teşvik tutarları 40 saate göre hesaplanmalıdır. İlgili aylarda çalışılan iş günü sayısı ve günlük çalışma saatine göre hesaplamalar değişebilir. Yine, aylar itibarıyla teşvik kapsamındaki ücret tutarları ve ücretleri teşvike konu edilen personel de değişebilir. Merkezde veya bölgede çalışan personelin Ar-Ge, tasarım veya destek personeli olması, merkez veya bölge içinde veya dışında çalışılan sürenin veya merkezde veya bölgede çalışan personel sayısının hesabını etkilemeyecektir. Buna göre, ilgili aydaki çalışma süresinin tamamını merkezde & bölgede geçiren bir destek personeline ödenen ücretler ile bu destek personelinin çalışma süresinin tamamını merkezde geçirmiş olması nedeniyle, aynı dönemde merkez dışında çalışmış olan bir Ar-Ge personelinin ücretinin tamamı da teşvik kapsamında değerlendirilecektir. 6. MERKEZDE & BÖLGEDE TOPLAM ÇALIŞMA SÜRESİNİN YARISINDAN DAHA AZ ÇALIŞILMASI DURUMDA TEŞVİK UYGULAMASI: Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin toplam çalışma süresinin yarısından daha az bir oranda merkezde veya bölgede çalıştığı veya toplam Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin yarısından azının çalışma süresinin tamamını merkezde veya bölgede çalışarak geçirdiği durumlarda, merkezde veya bölgede çalışılan süre dikkate alınmak suretiyle, merkez veya bölge dışında çalışılan sürelerden ücretine teşvik uygulanacak personel işverence belirlenecektir. Buna göre, işveren teşvik uygulaması nedeniyle kendisine en yüksek vergi avantajı sağlayacak durumu (merkez & bölge dışında çalışılan sürelere ilişkin olarak gelir vergisi stopaj teşviği uygulanacak ücretleri) belirleme hakkına sahiptir. Örnek: 30 Ar - Ge ve destek personeli olan Ege A.Ş.’nin Ar-Ge merkezindeki 10 personel aylık çalışma sürelerinin tamamını Ar – Ge merkezinde çalışarak geçirmiştir. Kalan 20 personel ise aylık çalışma sürelerinin tamamını Ar – Ge merkezi dışında çalışarak geçirmiştir. Buna göre çalışma süresinin tamamını merkezde & bölgede geçiren 10 personele ödenen ücretler ile 10 personelinin çalışma süresinin tamamını merkezde geçirmiş olması nedeniyle, aynı dönemde merkez dışında çalışmış olan 10 Ar-Ge personelinin ücretinin tamamı da teşvik kapsamında değerlendirilir. Merkez dışında çalışan 20 personelden hangilerinin teşvikten yararlanacağına işveren karar verecektir. Ayrıca vermiş olduğumuz örnekteki işveren, merkez dışında çalışan 20 personelin ücretlerinin % 50’si kadarlık kısmına (toplam çalışma süresinin yarısına kadar) gelir vergisi stopaj teşviği uygulanması yönünde de tercihte bulunabilir. Dolayısıyla, teşvik uygulamasında en yüksek vergi avantajı sağlayacak personel ücretlerinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin tamamının merkez veya bölge dışında çalışması ve merkez veya bölgede çalışan personel bulunmaması durumunda hiçbir personel teşvik kapsamında değerlendirilmeyecektir. 7. DÜZENLEMELERE UYULMAMASININ MÜEYYİDESİ: Teşvikten fazladan faydalanıldığı durumlarda, fazladan faydalanılan teşvik tutarları işverenden vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir. Örnek: Deniz A.Ş., Ar-Ge merkezinde 120 Ar-Ge ve destek personeli çalıştırmaktadır. Bu personelin 60’ının aylık çalışma süresinin (180 saat) tamamını merkez içinde çalışarak geçirdiği dikkate alınarak 120 personelin tamamının ücretleri teşvike konu edilmiştir. Diğer taraftan, anılan Şirket hakkında yürütülen incelemede ilgili dönemde çalışma süresinin tamamını merkez içinde çalışarak geçiren personel sayısının, 60 değil, 50 olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda, merkez çalıştığı dikkate alınan ancak, fiilen merkez veya bölgede çalışmamış olan 10 personel ile merkez veya bölge dışında çalışan 10 personel olmak üzere toplam 20 personel için faydalanılan teşvik tutarları işverenden vergi ziyaı cezası ve faiz uygulanmak suretiyle geri tahsil edilecektir. 8. SONUÇ: 4625 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ile Ar-Ge veya Tasarım Merkezlerinde çalışan personelin, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerine uygulanmak üzere söz konusu bölge ve merkezler dışında geçirdikleri süreler bakımından % 20 olarak belirlenen oranın, 31/12/2022 tarihine kadar %50 olarak uygulanması kararlaştırılmıştır. Belirtilen kapsamda merkez & bölge dışında geçen sürelerle ilgili gelir vergisi stopaj teşvikine yönelik usul ve esasları düzenleyen Tebliğ, 12/10/2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı olan 27.05.2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Tebliğde verilen örnekler ve açıklamalar, bölge ve merkezler dışında geçen süreler için ilgili oranı % 50 olarak dikkate almaktadır. Yazımızda yapılan açıklamalar ve verilen örnekler de, % 50 oranının geçerli olduğu dönemler için geçerlidir. Şayet Cumhurbaşkanı tarafından aksi belirlenmezse, anılan oran 01/01/2023 tarihinden itibaren % 20 olarak uygulanacaktır. Bu durumda, yazımızdaki açıklamaların ve verilen örneklerin % 20 oranını dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekir. Çalışmamızın önceki bölümlerinde Tebliğde yapılan açıklamalar detaylı olarak irdelenmiş olup, özetle şu şekildedir: • % 50 oranının geçerli olduğu dönemlerde, merkez veya bölge içinde çalışılan süreye isabet eden süre kadar merkez veya bölge dışında geçen çalışma süreleri de teşvik kapsamına girmektedir. • İlgili aydaki çalışma süresinin tamamını merkezde & bölgede geçiren bir Ar-Ge veya destek personeline ödenen ücretler ile bu personelin çalışma süresinin tamamını merkezde & bölgede geçirmiş olması nedeniyle, aynı dönemde merkez & bölge dışında çalışmış olan bir Ar-Ge veya destek personelinin ücretinin tamamı da teşvik kapsamında değerlendirilir. • % 50 oranının geçerli olduğu dönemlerde, Ar-Ge, tasarım veya destek personelinin çalışma süresinin yarısını merkez & bölge içinde, kalan yarısını ise merkez & bölge dışında çalışarak geçirmiş olması durumunda, ilgili personele ödenen ücretin tamamı teşvik kapsamında değerlendirilir. • 5746 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası ve 4691 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında; Ar-Ge veya tasarım merkezleri ile bölge alanı dışında gerçekleştirilmesi uygun bulunan zorunlu faaliyetlere ilişkin süreler, Ar-Ge ve tasarım personelinden Ar-Ge veya tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere merkez veya bölge dışında geçirdiği süreler (aylık ders saati kadar), Ar-Ge ve yenilik alanında haftalık 8 saati aşmamak kaydıyla ders verilmesi ve mentorluk yapılması suretiyle merkez dışında geçirilen süreler, teşvik kapsamında olduğundan, merkez ve bölge dışında çalışılan %50’lik sürenin hesabında bu süreler de merkezde veya bölgede geçirilen süre olarak kabul edilir. • Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin toplam çalışma süresinin yarısından daha az bir oranda merkezde veya bölgede çalıştığı veya toplam Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin yarısından azının çalışma süresinin tamamını merkezde veya bölgede çalışarak geçirdiği durumlarda, merkezde veya bölgede çalışılan süre dikkate alınmak suretiyle, merkez veya bölge dışında çalışılan sürelerden ücretine teşvik uygulanacak personel işverence belirlenecektir. Buna göre işveren teşvik uygulaması nedeniyle kendisine en yüksek vergi avantajı sağlayacak durumu (merkez & bölge dışında çalışılan sürelere ilişkin olarak gelir vergisi stopaj teşviği uygulanacak ücretleri) belirleme hakkına sahiptir. • Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin tamamının merkez veya bölge dışında çalışması, bir diğer ifadeyle merkez veya bölgede çalışan personel bulunmaması durumunda, hiçbir personel teşvik kapsamında değerlendirilmez. KAYNAKÇA • 4625 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı • 01/08/2016 tarihli ve 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı • 7263 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun • 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu • 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunu • 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri No:9) • 30.05.2022 tarih ve 2022/052 sayılı, “TEKNOPARK İLE AR-GE & TASARIM MERKEZLERİNDE UZAKTAN ÇALIŞMANIN USUL VE ESASLARINI DÜZENLEYEN TEBLİĞ YAYIMLANDI” başlıklı BDO DENET Sirküleri