M.Emek KURT
Taşınmazların Ve Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Yeniden Değerlenmesi
Yayımlandığı Yer
LEBİB YALKIN-MEVZUAT DERGİSİ DÜNYASI
Duyuru Tarihi
2021-07-01
Okunma Sayısı
2135
Makaleyi okumak için tıklayınız
TAŞINMAZLARIN VE AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN YENİDEN DEĞERLENMESİ M. Emek KURT YMM, Eski Hesap Uzmanı Özet 2018 yılında mükelleflerin aktiflerinde yer alan taşınmazların değerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak, yeniden belirlenmesine imkân sağlanmış, değer artışı üzerinden % 5 oranında vergi uygulanmıştı. 09.06.2021 tarihinde yayımlanan 7326 sayılı Kanunla taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlenmesine (güncellenmesine) yeniden olanak sağlanmıştır. Getirilen düzenleme kapsamında, sadece taşınmazlar değil, ATİK’ler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Değer artışı üzerinden alınacak vergi % 2 oranındadır. Uygulamadan yararlanmak için 31/12/2021 tarihine kadar yeniden değerleme işleminin yapılması gerekmektedir. Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin amortismanı, yeniden değerleme sonrasında bulunan değerler üzerinden ayrılacaktır. Yeniden değerlenmiş kıymetlerin satışı halinde, satış kazancı yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplanmalıdır. Yeniden değerleme uygulaması zorunlu değildir. Taşınmazların ve / veya ATİK’lerin tamamı veya bir kısmı için bu uygulamadan yararlanılabilir. Anahtar Kelimeler Taşınmaz & ATİK, yeniden değerleme, Yİ-ÜFE, % 2 vergi, fon hesabı, amortisman uygulaması ve kıymetlerin satışı. 1. Giriş Mükelleflerin kayıtlarını güncel değerlere getirmesini sağlayan enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında uygulanmıştı. Ancak, bu tarihten sonra Vergi Usul Kanununun "Enflasyon Düzeltmesi ve Yeniden Değerleme Oranı" başlıklı mükerrer 298 inci maddesinde yer alan şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır. Diğer taraftan, 7144 sayılı "Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun" ile Vergi Usul Kanununa (VUK) eklenen geçici 31’inci madde uyarınca, 2018 yılında mükelleflerin aktiflerinde yer alan taşınmazların değerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak, yeniden belirlenmesine imkân sağlanmıştı. Uygulamadan yararlanmak isteyen mükellefler yalnızca taşınmazlarını, 30 Eylül 2018 tarihine kadar anılan Kanunda belirtilen şartlarla yeniden değerlemişlerdi. 7326 sayılı "Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun"1 (ilerleyen bölümlerde "7326 sayılı Kanun" olarak anılacaktır) uyarınca, VUK’un geçici 31’inci maddesinde yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde, taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (ATİK) yeniden değerlenmesine (güncellenmesine) yeniden olanak sağlanmıştır. Getirilen düzenleme kapsamında, sadece taşınmazlar değil, ATİK’ler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Diğer taraftan, 2018 yılındaki değer artışları üzerinden % 5 oranında hesaplanan verginin oranı, % 2’ye düşürülmüştür. 7144 sayılı Kanunla VUK’a eklenen geçici 31’inci maddesi kapsamında yapılan yeniden değerleme uygulamasının usul ve esaslarının belirlendiği 500 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği2 yayımlanmıştır. Taşınmazların ve ATİK’lerin yeniden değerlenmesine (güncellenmesine) yeniden olanak sağlayan 7326 sayılı Kanunda; 7144 sayılı Kanunla getirilen taşınmazlar için öngörülen hükümlerin, amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler için de geçerli olduğu hüküm altına alınmıştır. Buna göre, 500 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğin 7326 sayılı Kanuna aykırı olmayan düzenlemeleri, geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla yazımızda, 500 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğin ilgili düzenlemeleri de dikkate alınmıştır. Yazımızda, taşınmazların ve ATİK’lerin yeniden değerlemesine ilişkin olarak getirilen düzenlemelere ve uygulamaya ilişkin örneklere yer verilecektir3. 2. Yeniden Değerleme Uygulamasının Kapsamı Yeniden değerleme uygulamasından, finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler, işletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) esasına göre defter tutan mükellefler, serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler ile Vergi Usul Kanunu’nun 215’inci maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç olmak üzere, tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilir. Getirilen düzenleme uyarınca, taşınmazlar ve ATİK’ler yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. 2018 yılında, 7144 sayılı Kanun uyarınca uygulanan yeniden değerleme müessesi yalnızca taşınmazlarla sınırlıydı. 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 704’üncü maddesi uyarınca taşınmazlar; arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümleri ifade etmektedir. ATİK’ler ise işletmede bir yıldan fazla süreyle kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan ve Vergi Usul Kanunu uyarınca amortisman mevzuuna giren iktisadi kıymetleri (örneğin, tesis, makine ve cihazları, alet, edevat, mefruşat, demirbaş gibi kıymetleri) ifade etmektedir. Taşınmaz niteliğinde olan ancak amortismana tabi olmayan boş arsa ve araziler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Diğer taraftan, sat – kirala – geri al işlemi ile kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar ve iktisadi kıymetler, yeniden değerleme uygulamasına konu edilemez. Ayrıca taşınmazların alım, satım ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşanların bu amaçla aktiflerinde kayıtlı bulunan emtia niteliğindeki kıymetler, bu kapsamda yeniden değerlemeye tabi tutulamaz. Ancak, kapsama giren işletmelerin kiralamaya konu ettikleri taşınmazlar ve iktisadi kıymetler emtia niteliğinde olmayıp, bir diğer ifadeyle maddi duran varlık niteliğinde olduğundan, yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Yeniden değerleme yapılması zorunlu olmayıp, kapsama giren mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Dileyen mükellefler bilançolarında kayıtlı taşınmazları ve ATİK’leri yeniden değerlemeye tabi tutmayarak, mevcut durumlarını muhafaza edebilirler. Ayrıca, yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazların ve / veya ATİK’lerin tamamı veya bir kısmı için bu uygulamadan yararlanılabilir. 500 seri no.lu VUK Genel Tebliğinde, finansal kiralama yoluyla iktisap edilen ve mülkiyeti devredilmiş olan taşınmazlara ait yeniden değerleme oranının belirlenmesinde iktisap tarihi olarak, kiracının kullanma hakkını aktifleştirdiği tarihin esas alınacağı belirtilmiştir. Ancak, mülkiyet hakkı devredilmemiş olan taşınmazları kullanma hakları nedeniyle VUK’un geçici 31’inci madde uygulamasından (yeniden değerleme müessesesinden) yararlanmanın mümkün olmadığı açıklanmıştır. Yukarıda açıklandığı üzere, 7326 sayılı Kanun ile ATİK’lerde yeniden değerleme uygulamasının kapsamına alınmıştır. Finansal kiralama kapsamında yapılan ödemeler nedeniyle Haklar hesabına aktarılan ilgili tutarlar, finansal kiralamaya konu kıymetin tabi olduğu oranda, amortismana tabidir. Dolayısıyla, ilgili haklar hesabı, mükellefler açısından amortismana tabi iktisadi kıymet niteliğindedir. Özetle, 7326 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeler uyarınca, finansal kiralama yoluyla iktisap edilen ve mülkiyet hakkı devredilmemiş olan taşınmazları kullanma haklarının da yeniden değerleme uygulamasına tabi tutulması gerektiği görüşündeyiz. 3. Yeniden Değerlemenin Yapılacağı Süre Mükellefler, 7326 sayılı Kanunun 11’inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarih olan 09/06/2021 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazları & ATİK’leri ve bunlara ait amortismanlar esas alınmak suretiyle 31/12/2021 tarihine kadar yeniden değerleme işlemini yapılabilecektir. VUK’un geçici 31 inci madde uygulamasından yararlanılması için, söz konusu tarihe kadar yeniden değerleme işleminin yapılması ve değer artışına ilişkin aşağıda belirtilen şekilde hesaplanan verginin de değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ilk taksitinin beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir. Mükellefler tarafından VUK’un geçici 31 inci madde kapsamında beyanda bulunduktan sonra, anılan madde kapsamında 31/12/2021 tarihine kadar yeniden değerlemeye tabi tutulmak istenen ilave taşınmazlar & ATİK’ler için ek beyanname verilmesi mümkündür. Bu durumda da yukarıda belirtilen şartlar geçerli olacaktır. 4. Yeniden Değerleme Oranının Hesaplanması Yeniden değerlemede, taşınmazların & ATİK’lerin ve bunlara ait amortismanların Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve söz konusu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih olan 09/06/2021 itibariyle yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Diğer taraftan, taşınmazlar & amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda ayrılmamış olması halinde, yeniden değerleme tutarını tespit ederken, amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılır. Bunun için ayrılmamış amortismanların değerlemeden önce ayrılarak tamamlanması (buradan doğan giderin vergi matrahının tespitinde KKEG olarak dikkate alınması gerekir) veya ayrılmamış amortisman ayrılmış gibi fonun hesaplanması gerekir. Taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, yukarıda belirtilen değerlerinin ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması sonucunda yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur. Değer artış tutarı, taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesine ait net bilanço aktif değerleri arasındaki faktan oluşur. Net bilanço aktif değeri, taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazlı amortismanların düşülmesi sonrasında bulunan değeri ifade etmektedir. Yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak, - Vergi Usul Kanununun "Enflasyon Düzeltmesi ve Yeniden Değerleme Oranı" başlıklı mükerrer 298’inci maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan taşınmazlar & amortismana tabi iktisadi kıymetlerde 7326 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki ay olan Mayıs 2021 için tespit edilen Yİ-ÜFE değerinin (666,79), enflasyon düzeltmesine tabi tutulan bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine (hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler açısından, Ocak 2005 ayı için tespit edilen Yİ-ÜFE değerine (114,83)) bölünmesi ile bulunan oran, - 31.12.2004 tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar & amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bunların amortismanları için yeniden değerlemeye ilişkin 7326 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki ay olan Mayıs 2021 için tespit dilen Yİ-ÜFE değerinin (666,79), taşınmazın iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran, - 7144 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 31’inci madde kapsamında taşınmazlar4 için daha önce değerleme yapıldıysa; 7326 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki ay olan Mayıs 2021 için tespit edilen Yİ-ÜFE değerinin (666,79), 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (354,35)bölünmesi ile bulunan oran dikkate alınmalıdır. Yeniden değerlenme yapılırken, Vergi Usul Kanunun 272’nci maddesi uyarınca maliyet bedeline intikal ettirilen giderler ile 163 ve 334 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen kredi faizleri ve kur farkları da dikkate alınacaktır. Ancak, söz konusu kredi faizleri ve kur farkları için yeniden değerleme, parçalı olarak yapılacaktır. Buna göre, taşınmazların 09/06/2021 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan maliyet bedeline dâhil edilen her bir maliyet unsurunun yeniden değerlemeye tabi tutulmasında, Mayıs 2021 dönemine ait Yİ-ÜFE değerinin (666,79), ilgili maliyet unsurunun aktifleştirildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran kullanılacaktır. Ancak, anılan maliyet bedellerinin 31 Aralık 2004 tarihli bilançolarda enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş olması yahut 7144 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 31’inci madde kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olmaları halinde, yukarıda belirtilen esaslar dâhilinde yeniden değerleme uygulaması yapılmalıdır. Yİ-ÜFE ibaresi, Türkiye İstatistik Kurumunun her ay belirlediği 01.01.2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) değerlerini, 01.01.2014 tarihinden itibaren ise yurt içi fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) değerlerini ifade etmektedir. Ayrıca, Yİ-ÜFE endeks değerlerine göre bulunacak ve yeniden değerlemeye esas olacak katsayının hesabında, kesirli (virgülden sonraki) kısım 5 (beş) hane olarak dikkate alınmalıdır. 5. Yeniden Değerlemeye Sonucu Oluşacak Fon Hesabı ve Vergi Kesintisi Yeniden değerleme neticesinde taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilmelidir. Söz konusu özel fon hesabı olarak, Tek Düzen Hesap Planı uyarınca öz kaynaklar grubunda yer alan "522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları" hesabı kullanılmalıdır. Fon hesabına alınan ilgili tutar üzerinden, % 2 oranında vergi hesaplanmalıdır. Anılan % 2’lik verginin, değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ilk taksitinin beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme süresini takip eden ikinci ve düncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir. Buna göre değerleme işleminin yapılacağı son tarih 31 Aralık 2021 olduğuna göre değerleme nedeniyle hesaplanan verginin ilk taksi- tinin 31 Ocak 2022, ikinci taksitinin 31 Mart 2022, üçüncü taksitinin ise 31 Mayıs 2022 tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir. Ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilemeyecek olup, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamaz. Özel bir fon hesabında gösterilen değer artış tutarının, sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, bu işlemin yapıldığı dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin (bir diğer ifadeyle mali zarar olsa dahi), gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Ayrıca, anılan hesaba kaydedilen değer artış tutarının ortaklara dağıtılması halinde, ortağın hukuki statüsüne göre (örneğin gerçek kişi ortaklara dağıtılması halinde), kar dağıtımına bağlı stopaj yapılması gerekir. 6. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulan Kıymetlerde Amortisman Uygulaması ve Kıymetlerin Satışı Mükellefler yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazları (boş arsa ve araziler hariç) & amortismana tabi iktisadi kıymetleri için amortismanı, yeniden değerleme sonrasında bulunan değerler üzerinden ayırmaya devam ederler. Buna göre, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş ve üzerinden amortisman ayrılan taşınmazlar & amortismana tabi iktisadi kıymetler için 2021 ve ilerleyen yıllarda, yeniden değerlenen tutarlar üzerinden amortisman ayrılmalıdır. Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde satış kazancı yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplanmalıdır. Buna göre, ilgili taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerine ilave edilen yeniden değerleme farkları, maliyet olarak dikkate alınacaktır. Şayet, Kurumlar Vergisi Kanununun 5/1-e maddesinde belirtilen % 50’lik taşınmaz satışı istisnasına ilişkin koşullar sağlanıyorsa, istisna kazanç tespit edilirken de, yeniden değerleme farklarının maliyet olarak dikkate alınacağı tabiidir. Ayrıca, anılan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması yahut bir şekilde elden çıkartılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında izlenen tutarlar, herhangi bir şekilde kurum kazancıyla ilişkilendirilmeyecektir. Yani satış kazancına eklenmeyecektir. Bu durumda, fon hesabı kayıtlarda kalmaya devam edecektir. 7. Düzenlemeye İlişkin Örnekler Örnek 1: (EGE) A.Ş. Aralık 2011 ayında 10.000.000 TL’ye fabrika binası satın almıştır. Şirket tarafından anılan bina için her yıl % 2 oranında amortisman ayrılmış olup, 09/06/2021 tarihi itibariyle ayrılan toplam amortisman 2.050.000 TL’dir5. Söz konusu taşınmaz için 7144 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 31’inci maddesi kapsamında, 2018 yılında yeniden değerleme yapılmamıştır. Anılan taşınmazı yeniden değerlemeye konu eden şirketin, ilgili taşınmaz için hesaplayacağı değer artışı aşağıdaki tabloda hesaplandığı gibidir: Mayıs 2021 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri A 666,79 Ocak 2012 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri B 203,1 Yeniden Değerleme Oranı C = A / B 3,28306 Taşınmazın Maliyet Bedeli D 10.000.000 Birikmiş Amortismanlar E 2.050.000 Yeniden Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri F = D - E 7.950.000 Yeniden Değerleme Sonrası Taşınmazın Değeri G = D X C 32.830.600 Yeniden Değerleme Sonrası Birikmiş Amortisman Değeri H = E X C 6.730.273 Yeniden Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri I = G - H 26.100.327 Yeniden Değerleme Değer Artış Tutarı J = I - F 18.150.327 Ödenmesi Gereken Vergi K = J X % 2 363.007 Yapılması gereken muhasebe kayıtları şu şekildedir. __________________________________________ / / ________________________________________ 252 – Binalar 22.830.600 {Taşınmazın bedeline dâhil edilen değer artış tutarı (32.830.600 – 10.000.000)} 257 Birikmiş Amortismanlar 4.680.273 {Birikmiş Amortismanlara dâhil edilen değer artış tutarı (6.730.273 – 2.050.000)} 522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 18.150.327 (Değer Artış Fonunun Özel Fon Hesabına Alınması) __________________________________________ / / ________________________________________ 689 – Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 363.007 (Ödenecek Verginin KKEG hesabına alınması) 360 – Ödenecek Vergi ve Fonlar 363.007 (Vergi Tahakkuku) 2021 yılında ve ilerleyen yıllarda, taşınmazın yeniden değerleme sonrası değeri olan 32.830.600 TL üzerinden amortisman ayrılmaya devam edilir. Örnek 2: (DENİZ) A.Ş. Aralık 2004 ayında 10.000.000 TL’ye fabrika binası satın almıştır. Şirket tarafından anılan bina için her yıl % 2 oranında amortisman ayrılmıştır. Söz konusu şirket, anılan taşınmazını 7144 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 31’inci maddesi kapsamında, 2018 yılında yeniden değerleme uygulamasına tabi tutmuştur. 09/06/2021 tarihi itibariyle, söz konusu taşınmazın yasal defterdeki kayıtlı değeri 29.772.700 TL, birikmiş amortisman ise 10.271.582 TL6 tutarındadır. Anılan taşınmazı yeniden değerlemeye konu eden şirketin, ilgili taşınmaz için hesaplayacağı değer artışı aşağıdaki tabloda hesaplandığı gibidir: Mayıs 2021 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri A 666,79 Mayıs 2018 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri B 354,85 Yeniden Değerleme Oranı C = A / B 1,87908 Taşınmazın Maliyet Bedeli D 29.772.700 Birikmiş Amortismanlar E 10.271.582 Yeniden Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri F = D - E 19.501.119 Yeniden Değerleme Sonrası Taşınmazın Değeri G = D X C 55.945.285 Yeniden Değerleme Sonrası Birikmiş Amortisman Değeri H = E X C 19.301.123 Yeniden Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri I = G - H 36.644.162 Yeniden Değerleme Değer Artış Tutarı J = I - F 17.143.043 Ödenmesi Gereken Vergi K = J X % 2 342.861 __________________________________________ / / ________________________________________ 252 – Binalar 26.172.585 {Taşınmazın bedeline dâhil edilen değer artış tutarı (55.945.285– 29.772.700)} 257 Birikmiş Amortismanlar 9.029.542 {Birikmiş Amortismanlara dâhil edilen değer artış tutarı (19.301.123 – 10.271.582)} 522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 17.143.043 (Değer Artış Fonunun Özel Fon Hesabına Alınması) __________________________________________ / / ________________________________________ 689 – Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 342.861 (Ödenecek Verginin KKEG hesabına alınması) 360 – Ödenecek Vergi ve Fonlar 342.861 (Vergi Tahakkuku) (DENİZ) A.Ş., 2021 yılında ve ilerleyen yıllarda, taşınmazın yeniden değerleme sonrası değeri olan 55.945.285 TL üzerinden amortisman ayırmaya devam edecektir. Örnek 3: (EGE DENİZİ) A.Ş. üretim faaliyetleri nedeniyle 2019 yılının Ocak ayınca 10.000.000 TL tutarında makine & teçhizat almıştır. Söz konusu makine & teçhizatlar üzerinden 2019 ve 2020 yıllarında % 20 oranında amortisman ayırmış olup, 09/06/2021 tarihi itibariyle toplam birikmiş amortisman 4.500.000 TL7 tutarındadır. Anılan makine & teçhizat yeniden değerlemeye konu edilmiş olunup, yeniden değerleme sonrasında amortisman ayrılmaya devam olunarak 2022 yılı Mart ayında 7.000.000 TL bedelle satılmıştır. Buna göre, Anılan makine & teçhizat yeniden değerlenmesine ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır. Mayıs 2021 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri A 666,79 Şubat 2019 Dönemi Yİ-ÜFE Değeri B 425,26 Yeniden Değerleme Oranı C = A / B 1,56796 Makine & Teçhizatın Maliyet Bedeli D 10.000.000 Birikmiş Amortismanlar E 4.500.000 Yeniden Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri F = D - E 5.500.000 Yeniden Değerleme Sonrası Makine & Teçhizatın Değeri G = D X C 15.679.600 Yeniden Değerleme Sonrası Birikmiş Amortisman Değeri H = E X C 7.055.820 Yeniden Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri I = G - H 8.623.780 Yeniden Değerleme Değer Artış Tutarı J = I - F 3.123.780 Ödenmesi Gereken Vergi K = J X % 2 62.476 __________________________________________ / / ________________________________________ 253 – Tesis, Makine ve Cihazlar 5.679.600 {Makine & Techizatın bedeline dâhil edilen değer artış tutarı (15.679.600– 10.000.000)} 257 Birikmiş Amortismanlar 2.555.820 {Birikmiş Amortismanlara dâhil edilen değer artış tutarı (7.055.820 – 4.500.000)} 522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 3.123.780 (Değer Artış Fonunun Özel Fon Hesabına Alınması) __________________________________________ / / ________________________________________ 689 – Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 62.476 (Ödenecek Verginin KKEG hesabına alınması) 360 – Ödenecek Vergi ve Fonlar 62.476 (Vergi Tahakkuku) (EGE DENİZİ) A.Ş. 2021 yılında toplam olarak (15.679.600 x % 20 =) 3.135.920 TL tutarında amortisman ayıracaktır. Buna göre 2021 yılı sonunda yeniden değerlemeye tabi tutulan söz konusu makine & teçhizata ait birikmiş amortisman tutarı (7.055.820 + 3.135.920 =) 10.191.740 TL olarak hesaplanır. 2022 yılı Mart ayında satılan söz konusu makine & teçhizata ilişkin olarak hesaplanan kazanç ise şu şekildedir: Satış Bedeli 7.000.000 Maliyet Bedeli (-) 15.679.600 Birikmiş Amortisman (+) 10.191.740 KAR 1.512.140 __________________________________________ / / ________________________________________ 102 – Bankalar 7.000.000 257 Birikmiş Amortismanlar 10.191.740 253 – Tesis, Makine ve Cihazlar 15.679.600 679 - Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1.512.140 (Makine & Teçhizat satışı) 8. Sonuç 7326 sayılı Kanunla taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlenmesine (güncellenmesine) yeniden olanak sağlanmıştır. Getirilen düzenleme kapsamında, sadece taşınmazlar değil, ATİK’ler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Değer artışı üzerinden alınacak vergi % 2 oranındadır. Uygulamadan yararlanmak için 31/12/2021 tarihine kadar yeniden değerleme işleminin yapılması gerekmektedir. Yeniden değerleme yapılması zorunlu olmayıp, kapsama giren mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Dileyen mükellefler bilançolarında kayıtlı taşınmazları ve ATİK’leri yeniden değerlemeye tabi tutmayarak, mevcut durumlarını muhafaza edebilirler. Ayrıca, yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazların ve / veya ATİK’lerin tamamı veya bir kısmı için bu uygulamadan yararlanılabilir. Yeniden değerleme neticesinde taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilmelidir. Söz konusu özel fon hesabı olarak, Tek Düzen Hesap Planı uyarınca öz kaynaklar grubunda yer alan "522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları" hesabı kullanılmalıdır. Özel bir fon hesabında gösterilen değer artış tutarının, sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, bu işlemin yapıldığı dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin, gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların & amortismana tabi iktisadi kıymetlerin amortismanı, yeniden değerleme sonrasında bulunan değerler üzerinden ayrılacaktır. Yeniden değerlenmiş kıymetlerin satışı halinde, satış kazancı yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplanmalıdır. Kaynakça - 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu - 7144 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun - 7326 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun - 500 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği - 09.06.2021 tarih ve 2021/078 Sayılı, "7326 Sayılı Kanunun Taşınmazların ve Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Yeniden Değerlenmesine İlişkin Düzenlemeleri" başlıklı BDO DENET Sirküleri